Το πρόβλημα των θρησκευτικών στα σχολεία: Μία αγιορείτικη θεώρηση - Αρχιμ. Βασιλείου Ιβηρίτου

Το ομολογιακό μάθημα είναι ανοικτό και απεριόριστο. 
Το ανοικτό ανθρωπίνως είναι το κλειστό και ανυπόφορο... 
Είναι αδιάσπαστη η σχέσι αλήθειας και αγάπης. 
Δεν υπάρχει η μία χωρίς την άλλη. 


***

Ακούμε το θέμα που υπάρχει. Καταλαβαίνουμε τα προβλήματα. Δεχόμαστε τις δυσκολίες. Υπάρχουν καινούργιες συνθήκες ζωής. Βρίσκονται μαζί με τα ορθόδοξα παιδιά της Ελλάδος ξένα, άλλης καταγωγής και άλλων παραδόσεων. 
Πρέπει να βρεθή ένας τρόπος να μπορέσωμε να συμβιώνωμε, να ανεχόμαστε τον άλλον της άλλης παραδόσεως. Βρισκόμαστε σε νέα εποχή. Εύκολα μετακινούνται πληθυσμοί. Μεταφέρονται πληροφορίες, γνώσεις και εμπορεύματα. 
Πρέπει να είναι το σχολείο ανοιχτό, ανεκτικό. Και τα δικά μας παιδιά να το καταλάβουν, να το δεχθούν. Και τα ξένα παιδιά να μην αισθάνωνται ξένα, αλλά να τρέφωνται από τη μια πηγή της αλήθειας.


Γίνεται συζήτησι. Προβληματίζονται πολλοί. Προτείνονται λύσεις: το σχολείο να έχη ένα χαρακτήρα θρησκειολογικό. Να μείνη ομολογιακό εφόσον η συντριπτική πλειοψηφία, σχεδόν ολότης, είναι ορθόδοξη. Να πάρη χαρακτήρα πιο ανοιχτό, με γνωσιολογικό περιεχόμενο.
 Τα ακούμε, τα βλέπομε, τα κατανοούμε. Υπάρχει πρόβλημα. Αλλά έτσι που τίθεται προκαλεί δυσκολίες. Δημιουργούνται αντιμαχόμενες παρατάξεις. 
Όλοι ισχυρίζονται ότι ξεκινούν από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Δεν αρνούνται αλλά κηρύττουν την Ορθόδοξη παράδοσι. Αλλά ενώ αυτά λέγονται οι διαφωνίες υπάρχουν. Το χάσμα φαίνεται μεγάλο. 


* * * 


Βλέποντας το θέμα όλο από τη δική μας πλευρά το βλέπομε σοβαρό και ταυτόχρονα ανύπαρκτο. 
Ερχόμενοι στο Άγιον Όρος μπαίνομε σε ένα σχολείο. Γινόμαστε ισόβιοι μαθητές. Σπουδάζομε και ζούμε τη λειτουργική θεολογία της Εκκλησίας. 
Εδώ βρίσκομε την απάντησι για το θέμα. «Εν αυτή γαρ ζώμεν και κινούμεθα και εσμεν». Νοιώθομε να είναι κάτι άλλο πανανθρώπινο και θεϊκό. Δεν είναι μια θρησκευτική άποψι. Είναι μια θεοφάνεια· φανέρωσι του αοράτου, ακαταλήπτου και απροσίτου Θεού. 
Στις αντιρρήσεις που μπορεί να προκληθούν από τα λεγόμενά μας, απλώς λέμε: αφήστε μας να μιλήσωμε για το θέμα. Αφήστε μας να σιωπήσωμε. Να πάμε στην άκρη. Να μην εμποδίζωμε κανένα. Να πούμε: «Έρχου και ίδε» (Ιω. 1, 46). Δεν μπορείς να πης τα άρρητα. 


* * * 


Ζώντας μέσα στην Εκκλησία εκπλήττεσαι. Δεν πλησιάζεις το μυστήριο της ζωής διανοητικά. Γνωρίζεις τον Θεό ως πλησμονή αγάπης, αλήθειας και κάλλους. Βαφτίζεσαι ολόκληρος στα νάματα της χάριτος. 
Γνωρίζομε την άφατη αγάπη του Θεού: Γίνεται άνθρωπος. Ταπεινώνεται. Θυσιάζεται. Δεν κρίνει κανένα. Δέχεται να κριθή από όλους. Τα πάντα υπομένει για να σώση τον άνθρωπο, για να σώση την ελευθερία του.Παραξενεύεσαι και μένεις άφωνος μπροστά σ' αυτή την ταπείνωσι, το έλεος, τη φιλανθρωπία. 
Βλέπεις πως επεμβαίνει. Δεν τιμωρεί τον αδύνατο. Αίρει την αμαρτία του κόσμου. Κατακρίνει την αμαρτία εν τη εαυτού σαρκί. Σε εκπλήττει με τη συμπεριφορά του. 
Είναι ο Παντοκράτωρ και παντοδύναμος. Πολιτεύεται ως αδύνατος και ανύπαρκτος για να μπορέση να αναπτυχθή ο άνθρωπος. 
Φεύγει από αγάπη. «Συμφέρει υμίν ίνα εγώ απέλθω». Και την ίδια στιγμή είναι ο αοράτως παρών που τα κάνει όλα για τη σωτηρία όλων. Είναι ο προσφέρων και προσφερόμενος και προσδεχόμενος και διαδιδόμενος στη σωτηρία του σύμπαντος κόσμου. Η διαγωγή Του μας κρίνει. 
Μέγα το μυστήριο του Θεού. Μέγα το μυστήριο του ανθρώπου· του μικρού, του άρρωστου, φυλακισμένου και ξένου. 
Είναι Θεός και γίνεται άνθρωπος. Είναι Θεάνθρωπος και ομολογεί: «Εγώ ειμί σκώληξ και ουκ άνθρωπος».

Ταπεινώνεται. Πάει πιο κάτω από τον άνθρωπο. Θέλει να σώση τον περιφρονημένο και ελάχιστο. Θέλει να θεώση το ανθρώπινο. 
Δεν είναι άλλο η ομολογία της θεϊκής δυνάμεως και του κύρους· και άλλη η συντριβή της ταπεινώσεώς Του. Το «εγώ ειμι σκώληξ και ουκ άνθρωπος» λέει δια της διαγωγής του ξεκάθαρα: Εγώ είμαι Θεός και όχι άνθρωπος. 
Μόνον ένας Θεός μπορεί τόσο να ταπεινωθή και να φανερώση τη θεϊκή δόξα της ταπεινώσεως. 
Και για τον πιστό· δεν είναι άλλο η ομολογία της πίστεως και άλλο η προσφορά της αγάπης προς όλο τον κόσμο. Το ένα πολύτιμο που έχει να προσφέρη είναι η αλήθεια της πίστεως. 
Αμέσως δημιουργείται άλλο κλίμα. Αποκτάς άλλη συνείδησι του τι είναι Θεός, τι κόσμος και τι άνθρωπος. Δεν παίρνεις θέσι αμυνομένου, αλλά γεμίζεις με το δέος του προσκυνητού που συγκλονίζεται από το θεϊκό μεγαλείο της αγάπης που σε περιβάλλει. 
Αποκτάς άλλες αισθήσεις. Γίνεσαι μια αίσθησι. Κάνεις διάγνωσι της αξίας του κάθε ανθρώπου και πράγματος. Γνωρίζεις τον Άγνωστο. Πλησιάζεις τον άφθαστο. Αυτός σε πλησιάζει. Γι’ αυτό το «γνόντες τον Θεόν» εκφράζεται με το «γνωσθέντες υπό του Θεού» (Γαλ. 4, 9). 
Όλα μετρούνται διαφορετικά, μεταμορφώνονται θεϊκά. Όλα είναι φανέρωσι αυτής της αγάπης· και όταν μας συμπαραστέκεται στοργικά και όταν μας εγκαταλείπει διακριτικά.


Στον απόστολο Πέτρο που ζητά να βαδίση επί των υδάτων και να έλθη προς Αυτόν, από αγάπη του δίδει τη δύναμι. Στη συνέχεια, από την ίδια αγάπη κινούμενος αίρει την χάρι Του, και ο Πέτρος βυθίζεται. Τότε από μέσα του φυσιολογικά βγαίνει η κραυγή· Επιστάτα απολλύμεθα, σώσε μας. 
Η μεγαλωσύνη του Θεού φανερώνεται στη θυσία της αγάπης και στην κένωσι της προσφοράς. Το μεγαλείο του ανθρώπου βρίσκεται και αναπτύσσεται μέσα στο πνεύμα της ευγνωμοσύνης, της υπομονής και της ευχαριστίας προς Αυτόν που προσφέρεται ως τροφή του παντός κόσμου, ως άρτος ουράνιος, μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανώμενος. Στέλνει το Πνεύμα του, το απαθώς μεριζόμενον και ολοσχερώς μετεχόμενον. Σε κάθε άγια μερίδα θείου Άρτου βρίσκεται όλος ο Χριστός. Σε κάθε χάρισμα όλα τα χαρίσματα του Πνεύματος. Έτσι ο καθένας τρέφεται με την χάρι της αιωνιότητος. 
Με την υπομονή και την αγάπη δέχεται ο άνθρωπος τη θεία επίσκεψι.

Όλα είναι ευλογία: Όταν μας χαρίζη την υγεία, μας τρέφει πνευματικά. Όταν επιτρέπη δοκιμασίες, μας χαρίζει τα ανέλπιστα. Στο τέλος πιο μεγάλη παράκλησι και αστείρευτη χαρά έρχεται από τις δοκιμασίες. Ούτε χαίρεσαι μόνο στη χαρά, ούτε στυγνάζεις στη θλίψι. Αναπαύεσαι σε Αυτόν που είναι Θεός ελέους, οικτιρμών και φιλανθρωπίας. Καταλήγεις σε μία αίτησι: Γενηθήτω το θέλημά σου. Χωρίς αυτόν τίποτε δεν έχει νόημα. Με τη χάρι Του όλα μετατρέπονται, προ παντός τα επώδυνα, σε ευλογίες. 
Ο άνθρωπος πλάσθηκε από τον Θεό με μια ψυχή που ξεπερνά την αξία όλου του κόσμου, και με μια δίψα που δεν σβήνει με όλες τις χαρές και τις επιτυχίες. Όλο τον κόσμο να του δώσης μένει ανικανοποίητος και νηστικός. Στο ελάχιστο το θεϊκό χάρισμα βρίσκει το παν που ακατάπαυστα ξεπερνιέται και πάει παραπέρα. Αυτό το ελάχιστο με τον ατελεύτητο δυναμισμό δεν κατορθώνεται με ικανότητες και προσπάθειες ανθρώπινες. Είναι δώρο του Ενός που δίδεται εξαίφνης στον ελάχιστο και ταπεινό που μόνον αγαπά, υπομένει και ελπίζει, ακόμα και όταν όλα χάνωνται. 
Έχει σαρκωθή η αλήθεια της αγάπης που καταργεί τους χωρισμούς και τον θάνατο. Αυτή τη σαρκωθείσα αλήθεια και την αγάπη γνωρίζομε. Αυτή μας έφερε εκ του μη όντος εις το είναι. Αυτή μας σώζει δωρεάν. Αυτήν ομολογούμε και κηρύττομε. Σ’ αυτήν εγκαταλείπομε την ζωήν ημών άπασαν και την ελπίδα. Σ’ αυτήν εγκαταλείπομε τα παιδιά όλου του κόσμου για να προκόψουν.


* * * 


Το σύνολο της ζωής στην Εκκλησία γνωρίζεται ως μία εορτή, ένα πανηγύρι χαράς. Μέσα σ’ αυτό το πανηγύρι της ζωής και της ευφροσύνης βάζει η ορθόδοξη αγωγή τα παιδιά. Νοιώθουν τη ζεστασιά της αγάπης και τη χαρά του παιχνιδιού. 
Όσο περνά ο καιρός και μεγαλώνουν, γεννιούνται μέσα τους νέα ερωτήματα και προβλήματα: Φυσιολογικά έρχονται και οι απαντήσεις. Τότε βλέπουν τα απλά λόγια, οι ήχοι και οι εικόνες της λειτουργικής θεολογίας, να έχουν τόσο περιεχόμενο και βάθος που ούτε το καταλάβαινες ούτε το χρειαζόσουν όταν ήσουν μικρό παιδί. 
Το παιδί χαίρεται τα παιχνίδια και τη ζωή. Λυπάται μια στιγμή γιατί τα χάνει (τα παιχνίδια του παιδιού και τη νεότητα του εφήβου). Αυτά που ακολουθούν είναι εκπληκτικώτερα και μονιμώτερα. Μπαίνει στην παράδοσι του Αποστόλου που ομολογεί: «όταν ασθενώ τότε δυνατός ειμι». «Χαίρω εν τοις παθήμασί μου». Και με την πάροδο του χρόνου. Έρχονται δυσκολίες. Δεν σταματούν τα βάσανα. Αλλά τα πάντα μεταβάλλονται σε ευλογία και αγαλλίασι. 


Ο δημιουργός και προνοητής της ζωής μας, κάθε φορά μας δίδει αυτό που χρειαζόμαστε. Όλα δι’ Αυτού αποδεικνύονται καλά: ο σταυρός, οι πειρασμοί, οι δοκιμασίες. 
Ενισχύεσαι από τις δοκιμασίες, και δυναμώνεις από τις ασθένειες. Τρέφονται οι ρίζες σου από τις πίκρες της ζωής και βλαστάνουν τα κλαδιά σου στους φωτεινούς ουρανούς της ελευθερίας και της επεκτάσεως. 
Δεν διδάσκεσαι εγκυκλοπαιδικά το φαινόμενο της θρησκείας. Ζης την πραγματικότητα ότι ο Θεός είναι αγάπη. Και πλάθεσαι απ’ αυτήν. 
Ο Θεός είναι τόσο μεγάλος και εύσπλαγχνος που σε αφήνει να τον αρνηθής αν πέσης στον πειρασμό της αφροσύνης, όπως έγινε με τον άσωτο υιό. Ο πατέρας δεν τον τιμωρεί (ούτε περισσότερ τον θανατώνει) επειδή τον αρνείται. Αλλά τον αφήνει να πάη όπου θέλει. Και η πατρική του αγάπη πηγαίνει πριν απ’ αυτόν. Τον συνοδεύει διακριτικά, χωρίς να τον βλέπη ο άσωτος. Και αρνούμενος τον πατέρα αντιλαμβάνεται την χάρι Του. Θυμάται το σπίτι Του. Και μόνος του γυρίζει στην ελευθερία της αγάπης που επιτυγχάνεται με την υπακοή στην αλήθεια που είναι ο Θεός πατέρας. 
Ο,τι επιτρέπει το επιτρέπει από αγάπη για το καλό μας.

Πρέπει να καλλιεργηθή το χωράφι για να δώση καρπό. Πρέπει να περάση δοκιμασίες σταυρών και πειρασμών ο άνθρωπος για να φτάση στην ευαισθησία να παίρνη δι’ ολίγων τα πολλά και από τον πόνο την παρηγοριά. 
Κάνοντας υπομονή στον αγώνα σου, κατά την πιο δύσκολη στιγμή που φτάνεις να λυγίσης· έρχεται και σε βρίσκει. Μένει μαζί σου και σε παρηγορεί. 
Παραξενεύεσαι τότε και λες: «Πόθεν μοι τούτο»; Πως έγινε αυτό σε μένα που όλοι με περιφρόνησαν με τις θεωρίες τους. Σε μένα που είμαι άξιος κάθε καταδίκης με τις αμαρτίες μου. Και ζης το γεγονός της θείας επισκέψεως και παρακλήσεως. Ζης το θαύμα της θείας παρουσίας. Νοιώθεις το θαύμα πως δημιουργείται ο κόσμος εκ του μη όντος από περίσσευμα αγάπης. Πως σαρκούται ο Λόγος και Θεός. Πως η ανθρώπινη φύσι, ο άνθρωπος, η Παρθένος Μαρία γεννά τον Θεό και αναδεικνύεται Θεοτόκος. 
Αυτά είναι υπέρ φύσιν και αίσθησιν, αλλά έτσι ενεργεί ο Θεός. Και γι’ αυτά τα θαυμάσια έχει πλάσει τον άνθρωπο. 
Όλα τα μεγάλα γίνονται ακόπως, είναι δώρα του Θεού· δίδονται εξαίφνης, χωρίς να το περιμένης, στους ήρωες της αγάπης και της υπομονής. 
Ζης μια ολόκληρη ζωή πόνων, για να φτάσης σε μια στιγμή που ταυτίζεται με την αιωνιότητα· με την ελευθερία της σωτηρίας. 
Σαν τον ληστή που καταλήγει κρεμασμένος πάνω στον σταυρό να πη μια φράσι: «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου». Και μπαίνει αυθημερόν στον παράδεισο. 
Σαν την αιμορροούσα του Ευαγγελίου που υποφέρει επί σειρά ετών. Δεν βρίσκει καμμιά παρηγοριά και θεραπεία με τις ανθρώπινες επεμβάσεις. Φτάνει στο απροχώρητο. Καταφεύγει στον Χριστό. Ακουμπά το άκρο του ιματίου Του. Αφήνει σ’ Αυτόν την απόγνωσι του πόνου. Και δέχεται την ίασι του πάθους. «Παραχρήμα έστη η ρύσις του αίματος» (Λουκ. 8, 44). 
Τότε λες: άξιζε όλος ο κόπος, τα βάσανα και η υπομονή μιας ζωής για να ζήσω αυτό το άρρητο θαύμα. 
Όλη η ανθρωπότης είναι ένας άνθρωπος. «Εις άνθρωπος κατωνομάσθη το παν» (Αγ. Γρηγόριος Νύσσης). Όλη η ιστορία μια ζωή, μια πορεία δοκιμασιών και πόνου. Είναι καιρός να δεχθή το μήνυμα της ζωής, το ένα, την αποκάλυψι της αγάπης του Θεού. 
Η ζωή δεν είναι μια τυφλή πορεία που καταλήγει στον θάνατο· αλλά είναι ένας δρόμος με πολλούς σταυρούς και απογνώσεις που καταλήγει στην Ανάστασι. 
Είναι δώρο του Θεού η εκ του μη όντως δημιουργία του κόσμου. Και είναι μεγαλύτερο δώρο της ίδιας αγάπης η έκπληξι της Αναστάσεως που καταργεί τον θάνατο και εγκαινιάζει την ατελεύτητη πορεία από δόξης εις δόξαν.


* * * 


Η ζωή είναι ενδιαφέρουσα επειδή είναι επικίνδυνη και απρόβλεπτη. Συνέχεια όλα διακυβεύονται και όλα είναι σίγουρα με την πίστι και την εμπιστοσύνη στην αγάπη Του. 
Συμβαίνουν απρόσμενες εκπλήξεις: Ούτε ο μακρυνός και ξένος είναι αποκλεισμένος από τη σωτηρία, ούτε ο κοντινός και μαθητής είναι εξασφαλισμένος. 
Ένας ληστής μπαίνει πρώτος στον παράδεισο. Ένας μαθητής αρνείται τον Διδάσκαλο και άλλος τον προδίδει. Ένας εκατόνταρχος πιστεύει. Και οι αρχιερείς εμπαίζουν και ζητούν τη σταύρωσι. Ο πιο σκληρός διώκτης γίνεται ο μεγαλύτερος Απόστολος. Όλα είναι καλά και ενδιαφέροντα γιατί όλα τα ρυθμίζει «ο επί πάντων Θεός». 
Συμπεριφέρεται με στοργή στον παραστρατημένο και ενοχλούμενο από ακάθαρτα πνεύματα. Κρίνει αυστηρά τον υποκριτή που κάνει τον δάσκαλο του νόμου και βασανίζει τον κόσμο. Θεραπεύει τους αρρώστους. Καλεί κοντά του όλους τους κουρασμένους και απεγνωσμένους. Πετά έξω από το ναό τους κολλυβιστές και αργυραμοιβούς που μεταβάλλουν τον οίκο του Θεού σε οίκο εμπορίου. 
Συμβαίνουν παράξενα πράγματα. Συχνά αυτοί που τον αντιπροσωπεύουν τον αγνοούν. Και αυτοί που τον αρνούνται τον ζητούν. 
Έρχονται εξ ανατολών και δυσμών και ανακλίνονται μετά Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ. Και οι κατά φαντασία υιοί της βασιλείας εκβάλλονται εις το πυρ το εξώτερον. 


Κάποιοι που λένε «Κύριε Κύριε» και παρουσιάζονται ως κήρυκες και θαυματουργοί θα ακούσουν (δηλαδή ακούνε αλλά δεν καταλαβαίνουν) «ουδέποτε έγνων υμάς». 
Κάποιοι συντηρητικοί κηρύττουν ταγκιασμένη θεολογία· άλλοι προοδευτικοί νερουλιασμένη· και δεν το καταλαβαίνουν. Ενώ την ίδια στιγμή αθορύβως προχέονται ποταμοί της χάριτος από κάποιους πονεμένους, ταπεινούς και άγνωστους. 
Αυτός είναι αγάπη αμετάπτωτη και πάνσοφη. Εμείς επιπολαιότης αδικαιολόγητη και επικίνδυνη. Αλλά μένει πάντα για όλους μας η οδός της μετανοίας. 


* * * 


«Δίδω αγωγή» σημαίνει ότι ξέρω τι είναι Θεός, κόσμος, άνθρωπος. Ξέρω τι είναι το παιδί. Από που ξεκινά. Ποιά είναι η φιλοδοξία, η προσδοκία και οι δυνατότητές του. Ποιά ερωτήματα κυοφορούνται μέσα του και ποιές απαντήσεις δίδονται. 
Όταν εγώ που διδάσκω είμαι μισερός και ανεπαρκής με μειωμένα ενδιαφέροντα και ελλειπή γνώσι του μυστηρίου της ζωής και του ανθρώπου, είμαι ακατάλληλος για το έργο του παιδαγωγού. 
Όταν το παιδί είναι αετός του πνεύματος και εγώ το βλέπω σαν πουλερικό, για το κοτέτσι του συστήματος, να μου δίδη αυγά και κρέας για πούλημα. Τότε αγνοώ και πνίγω τα αιτήματα του αετού που έχει άλλους ορίζοντες ζωής. Πετά σε άλλα ύψη. Και φωλιάζει σε άλλες κορφές. Η Εκκλησία γνωρίζει τι είναι άνθρωπος, ποιά η φύσι και η αποστολή του. 
Δεν ασχολούμαι απλώς με το φαινόμενο θρησκεία. Δεν έχω μπροστά μου σπουδαστές θρησκειολογικών απασχολήσεων. Αλλά έχω ευαίσθητα πλάσματα που θέλουν να ζήσουν. 
Οφείλω να τους προσφέρω την κατάλληλη τροφή για να αναπτυχθούν και τα παιχνίδια για να παίξουν. Δεν τους εκθέτω ο,τι κυκλοφορεί στη θρησκευτική αγορά για να διαλέξουν μόνα τους. Απομακρύνω όλα τα αιχμηρά αντικείμενα για να μην κοπούν παίζοντας και όλα τα φάρμακα για να μην δηλητηριαστούν δοκιμάζοντας. 


Τα παιδιά της οποιασδήποτε θρησκευτικής παραδόσεως, όταν δουν και ακούσουν τον δάσκαλό τους εύκολα και απροβλημάτιστα να εκθέτη μπροστά τους όλες τις θρησκευτικές δοξασίες και τα σύμβολα· αυθόρμητα θα περιοριστούν στον εαυτόν τους, θα κλειστούν στην πίστι τους γιατί θα διακρίνουν τον κίνδυνο της πνευματικής αδιαφορίας και του θρησκευτικού αμοραλισμού. Ο δάσκαλός τους δεν είναι παιδαγωγός αλλά μεταπράτης πληροφοριών. 
Όταν παρουσιασθή η αλήθεια της Αγάπης που θυσιάζεται και τους εξασφαλίζει τη δυνατότητα της προσωπικής ζωής και ελευθερίας, τότε καθένα παιδί ανοίγει αυθόρμητα την καρδιά του όπως ανοίγει το άνθος τα πέταλά του στο φως του ήλιου. Και αρχίζει η ομορφιά της ζωής και της ευθύνης. Καθένας κρίνεται και κρίνει αυθόρμητα μέσα του. 
Σέβομαι την ελευθερία του άλλου σημαίνει ότι θυσιάζομαι για να την εξασφαλίσω. Και ο ελεύθερος εν Πνεύματι άνθρωπος, όπου και αν βρίσκεται είναι ένα μέρος του αληθινού εαυτού μας. Εν σώμα και εν πνεύμα εσμέν οι πολλοί. 
Ούτε κατεβάζω το μυστήριο της ζωής στην άψυχη πεζότητα της αδιαφορίας. Ούτε αγνοώ τη δίψα και την προσδοκία του νέου ανθρώπου για τα θαυμαστά και ανέφικτα. Η Εκκλησία ανοίγει το μυστήριο του κόσμου στην ψυχή του παιδιού. Για να χαρή την ομορφιά της ζωής και την κατάργησι του θανάτου. 
Είναι μεγάλη ευλογία για όλο τον κόσμο όταν οι ορθόδοξοι είμαστε αληθινά ορθόδοξοι.


* * * 


Συμπερασματικά: με την ορθόδοξη εμπειρία και ζωή, το ομολογιακό μάθημα είναι ανοικτό και απεριόριστο. Το ανοικτό ανθρωπίνως είναι το κλειστό και ανυπόφορο. Η οποιαδήποτε ελευθερία του δεν μπορεί να βγη έξω από τα όρια της φθοράς του χώρου και του χρόνου που δεν χωρούν τον άνθρωπο. 
Θρησκευτικά για όλους είναι η έκπληξι της αγάπης, της ταπεινώσεως του Θεού Λόγου, που θεώνει τον άνθρωπο. Θρησκευτικά για κανένα η βάναυση επέμβασι του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο. 
Δεν θα το κάνω πιο ανθρώπινο, κατά το λογισμό μου, το μήνυμα της ζωής όταν παρουσιάζω τον Χριστό όχι ως Θεάνθρωπο, όπως τον πιστεύει η Εκκλησία, αλλά ως ένα αρχηγό θρησκείας από τις πολλές που υπάρχουν. 
Και δεν βοηθώ κανένα όταν λέω ότι η Παναγία Μητέρα του Θεανθρώπου δεν είναι Θεοτόκος αλλά μια καλή γυναίκα. 
Με απλότητα και βεβαιότητα λέγονται τα άρρητα και βιούνται τα ανέλπιστα: ο Θεός έχει τόση αγάπη που γίνεται άνθρωπος. Και ο άνθρωπος έχει τέτοιες δυνατότητες, που μπορεί να γίνη θεός κατά χάριν. Και η Παναγία Μητέρα Του δεν είναι Χριστοτόκος αλλά Θεοτόκος, «εν η θεωρούσα η κτίσις αγάλλεται». 
Αυτά λέγονται και βιούνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Και ούτε επιβάλλεται δια της βίας σε κανένα η αλήθεια. Ούτε αποκρύπτεται από δειλία το θαύμα. 
Η αλήθεια της σεσαρκωμένης Αγάπης δεν σκοτώνει ούτε σταυρώνει κανένα. Αλλά δέχεται να σταυρωθή για να σώση τους σταυρωτές της.


* * * 


Στη ζωή του ανθρώπου υπάρχουν δυσκολίες και πειρασμοί. Υπάρχει ο διάβολος που σπείρει ζιζάνια μέσα στο καλό σπέρμα. Πολλοί θέλουν να αφαιρέσουν τα ζιζάνια. Ο Κύριος του αγρού συμβουλεύει: Καλύτερα μην τα πειράζετε. Αφήστέ τα να συναυξάνωνται μέχρι την ώρα του θερισμού. Τότε θα πω στους αγγέλους να βγάλουν τα ζιζάνια και να τα κάψουν. 
Εμείς θέλομε να ξεκαθαρίσωμε τα πράγματα αμέσως. Εκείνος πάλι συμβουλεύει: περιμένετε. Μήπως δεν διακρίνετε ακριβώς που βρίσκεται το κακό. Δεν διακρίνετε σωστά την αρρώστια και μαζί με τα ζιζάνια κάψετε και τον εαυτόν σας. 
Εμείς όμως είμαστε σίγουροι για το αλάθητο της διαγνώσεώς μας. Και επεμβαίνομε δυναμικά για να καθαρισθή ο αγρός της ιστορίας. 
Καίμε τα ζιζάνια των αιρετικών και απίστων για να κρατήσωμε καθαρή την πίστι. 
Καίμε τα μιάσματα της κατώτερης ράτσας για να διατηρήσωμε καθαρή τη λευκή φυλή μας. 
Σκοτώνομε τους εκμεταλλευτές του λαού για να επιβάλωμε τη δικαιοσύνη και την ισότητα με τη βία της αποφάσεως και την ισχύ της γροθιάς μας. 
Αλλά δεν βρίσκεται έτσι η λύσις. Όλοι είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας. Όλοι περιμένουν τη σωτηρία. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για όλα. 
Ενώ το ψέμα σκοτώνει τον άλλον για να επιβληθή· η Αλήθεια σταυρώνεται για να σώση τους σταυρωτές της. Η προτροπή της Εκκλησίας είναι: «Σταυρώθητι και μη σταυρώσης. Αδικήθητι και μη αδικήσης». Ο τελικός σκοπός του θείου θελήματος είναι: «πάντας ανθρώπους σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν».


* * * 


Όταν ανεξάρτητα της δημιουργικής των πάντων Αλήθειας θέλω να επιβάλλω την άποψί μου: η σκοτώνω τον άλλον για να σώσω τη θεωρία μου, η σκοτώνω την αλήθεια (εξισώνω τα υγιή με τα νοσηρά) για να ζαλίσω τον άνθρωπο και να πετύχω τα σχέδιά μου. 
Είναι αδιάσπαστη η σχέσι αλήθειας και αγάπης. Δεν υπάρχει η μία χωρίς την άλλη. 
Η αλήθεια της αγάπης δημιουργεί τον κόσμο. Και η αγάπη της αλήθειας ελευθερώνει τον άνθρωπο. «Γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιω. 8, 32). 
Το ψέμα: είτε σκοτώνει τον άνθρωπο για να σώση τη θεωρία του· είτε σκοτώνει την αλήθεια -- εξισώνει τη φενάκη με την πραγματικότητα -- για να ακυρώση την ελευθερία του ανθρώπου. 
Αλήθεια είναι η αγάπη που θυσιάζεται για να σώση τον άνθρωπο, τον αδύνατο και αδικαιολόγητο. 
Ψέμα είναι η βάναυση επέμβασι που επιβάλλεται δια της βίας. Κλείνει τον άνθρωπο στην καταδίκη της συμφοράς. Και την ονομάζει θρησκεία, εάν ο αυτουργός της παριστάνη τον προφήτη η δημοκρατία εάν παίζη το ρόλο του πολιτικού ηγέτη. 
Αλλά η βαναυσότητα του πείσματος βασιλεύει αλλ’ ουκ αιωνίζει. Βασανίζει μόνο μέσα στην ιστορία τον άνθρωπο. 
Ο χρόνος περνά. Η μανία σβήνει. Η γροθιά λειώνει. Τα θύματα μένουν. Και μέσα στις οιμωγές του πόνου και τους ποταμούς των αιμάτων που χύνομε, βλέπομε ήρεμα η ίδια αλήθεια της Αγάπης να παρουσιάζεται αλώβητη και να μας περιμένη. . . 


* * * 


Και όλοι εάν επαναστατήσωμε για να αντικαταστήσωμε τον Ένα δημιουργό του παντός και να διορθώσωμε το έργο Του, δεν πετυχαίνομε τίποτε πέρα από συμφορές για τον κόσμο. 
Και όλοι μόνοι μας εάν αποφασίσωμε να Τον βοηθήσωμε με το λογισμό μας, πάλι στο κενό δουλεύομε. 
Όταν με δέος συνειδητοποιήσωμε την ιερότητα της ζωής και την παντοκρατορία της Αγάπης, συνερχόμεθα εν μετανοία. Ταπεινούμεθα ευγνώμονα και ευχαριστούμε συνεσταλμένοι. 
Ζητούμε να γίνεται το θέλημά Του και εγκεντριζόμαστε στην καλλιέλαιο της ζωής. Γίνονται παντοδύναμοι οι αδύνατοι. Αυτοί είναι ευλογία για όλους, γιατί όλοι είμαστε ένα. 
Η αποκαραδοκία των εθνών και ο τελικός σκοπός της θείας βουλήσεως είναι: «ίνα πάντες εν ώσι». 
Από αγάπη προς τις ευαίσθητες ψυχές, όπου γης, που πονούν και διψούν την αλήθεια της ελευθερίας· και από σεβασμό προς αυτούς που πολτοποιήθηκαν- και πολτοποιούνται - από τους ολοκληρωτισμούς του ψεύδους, είναι καλό να σεβαστούμε την αγιότητα της ζωής του ανθρώπου όπως την έπλασε ο Θεός.

 πηγή